Вокладка

Анатацыя

У манаграфіі раскрываюцца песенна-гульнявыя дзеі перыяду сонцавароту ("Ваджэнне Казы", "Жаніцьба Цярэшкі", "Яшчар", "Барана"), якія ўваходзяць у гукавую прастору "песеннага календара" і належаць да найбольш глыбінных у этнамузычнай традыцыі беларусаў. Упершыню прадпрымаецца тэарэтычнае асэнсаванне музычнага механізма каляндарна замацаванай гульні архаічнага генезісу і выяўляюцца сістэмна значныя ўніверсаліі гульнявога меласу.

Кніга адрасавана спецыялістам-этнамузыколагам, этнафілолагам, этнографам, культуролагам, выкладчыкам і студэнтам музычных і агульнагуманітарных ВНУ, шырокаму колу чытачоў, якія цікавяцца пытаннямі этнамузычнай культуры беларусаў, яе гісторыяй і сучаснасцю.

Заўвагі

На першай старонцы вокладкі: абрад калядавання ў выкананні фальклорнага калектыву з пасёлка Мір Баранавіцкага раёна Брэсцкай вобласці. 20 снежня 1993 г. Фота Я. Казюлі. Архіўныя фонды БелТА (№ 17479).

Змест

Уводзіны — 3

Глава I. Песенна-гульнявыя дзеі ў каляндарна-земляробчай культуры Беларусі як аб’ект вывучэння —7
1.1. Каляндарна прымеркаваныя песенна-гульнявыя дзеі ў святле праблемы рытуальнай гульні —7
1.2. Антынарматыўнае, карнавальнае, смехавое ў святочна-абрадавым комплексе перыяду сонцавароту — 14
1.2.1. Гульнявыя праявы ў рытуалах зімовага сонцавароту — 14
1.2.2. Гульнявыя праявы ў рытуалах летняга сонцавароту — 22
1.3. Да пытання «песенна-гульнявой прасторы» і механізмаў яе ўтварэння — 35

Глава II. Песенна-гульнявыя дзеі каляднага перыяду: формы меласу ў аспекце гетэратопіі абрадавай песеннай прасторы — 40
2.1. Напевы «Ваджэння Казы» — 40
2.2. Напевы «Жаніцьбы Цярэшкі» — 55

Глава III. «Яшчар» як песенна-гульнявая дзея зімовага перыяду — 61
3.1. Сезонная прыналежнасць, структура, сімволіка, семантыка — 61
3.2. Характар праламлення прынцыпу гульнявой апазіцыйнасці ў напевах — 69

Заключэнне — 79
Спіс выкарыстаных крыніц — 81
Дадатак 1. Карты — 92
Дадатак 2. Этнаграфічныя апісанні і нотныя прыклады — 95
Каментарыі да расказаў і напеваў — 159
Змест кампакт-дыска — 165

Звязаныя лакацыі

  1. Яшчар-паночык, аддай вяночык / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Кураполле, Пастаўскі раён
  2. Як у Вас пост гэты называўся... / Ай, Цярэшка, цяху, цяху / песня, тэкст,аўдыё,ноты — аг. Гомель, Полацкі раён
  3. Цярэшку жаніц(і), жаніць / песня, тэкст,аўдыё — в. Маргавіца, Докшыцкі раён
  4. Цярэшка, кахуць, кахуць / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Забаенне, Лепельскі раён
  5. Цярэшка, Цярэх(а), Цярэх / песня, тэкст,аўдыё,ноты — аг. Камень, Лепельскі раён
  6. Цярэшка – святоя дзела / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Забор’е, Лепельскі раён
  7. Цярэшка цярэжы/ала / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Акуліна (пераіменаваны), Ушацкі раён
  8. Ужэ прыходзяць і скажаць/ Ой, дома-дома сам пан-гаспадар / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Дуброва, Глускі раён
  9. Сядзіць Яшчар, ладу, ладу! / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Жыцькава, Барысаўскі раён
  10. Сядзі, сядзі, Яшчар, на золаця крэсля / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Карабы, Ашмянскі раён
  11. Суботачка субор(ы)ная настала / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Кураполле, Пастаўскі раён
  12. Распускайсё, каліначка/ Та-то-то, чаго, сілязен, скучон, нівясёл / Ай, кароль, наш пан кароль / песня, аўдыё — в. Дзедзіна, Д...
  13. Распускайсё, каліначка / Та-то-то (й), чаго, сілязен, скучон, нівясёл / Ай, кароль, наш пан кароль / песня, тэкст,аўдыё — в. ...
  14. Распускайся, каліначка / Закурыўся дробны дожджык / Перад Пятром пятым днём / Ой, белая бярозачка / песня, тэкст,аўдыё — в. Д...
  15. Раскажыце, Валянціна Пятроўна, як у Вас каляды спраўлялі / Пастаі, дзядулячка / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Кураполле, Паста...
  16. Пайду я у ток(а), у ток / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Стаі, Лепельскі раён
  17. Пайду я пабегаю / песня, тэкст,аўдыё,ноты — Лепельскі раён
  18. Пайду на вулку глядзець / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Сарочына, Ушацкі раён
  19. Ой, я к вам іду і Казу веду / песня, тэкст,аўдыё — в. Барысаўшчына, Хойніцкі раён
  20. Ой, нуй-ну, Казёл, вой, нуй-ну, нябож / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Набярэжная, Ляхавіцкі раён
  21. О-га-го, Каза, о-га-го, сера. Сьвяты вечар! / песня, тэкст,аўдыё,ноты — аг. Глінішча, Хойніцкі раён
  22. Ні ўцікай, дзядулька-шарсцень / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Стаі, Лепельскі раён
  23. Ні ўцікай, дзядулька, дужа / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Мягелі, Лепельскі раён
  24. Ні ўцікай, бабулька, бяжком / Паіў я коніка ў вядрэ / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Пышна, Лепельскі раён
  25. Ну, вот як у нас гулялі? / Ні ўцікай, дзядуле/ічка! / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Бабча, Лепельскі раён
  26. Ну йшчэ Журава...; Ой, жураў-жураву, спадабаў кішку / песня, тэкст,аўдыё,ноты — Рагачоўскі раён
  27. Но-но-но, Каза, паварочвайса / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Грычынавічы, Жыткавіцкі раён
  28. Мы хадзілі як о дзяўчатамі былі... / Ну-ну-ну, Казёл / песня, тэкст,аўдыё,ноты — Слуцкі раён
  29. Мой дзедзька пры/агож(ы), прагож / песня, тэкст,ноты — Лепельскі раён
  30. Калядкі... хлопцы ні хадзілі – дзіўчаткі / Гой-гой, Козачка, гой-гой, серая / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Маргавіца, Докшыцк...
  31. Ежлі отак от Шчодры вэчор.../ Ну-ну-ну, Козёл, поворочайса / песня, тэкст,аўдыё — в. Грычынавічы, Жыткавіцкі раён
  32. Добры вечар таму, (й) а хто ў етум даму / песня, тэкст,аўдыё — в. Сіманавічы, Глускі раён
  33. Дзядулька, прашу цябе / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Убярцы, Лепельскі раён
  34. Го-го-го, Каза, дзе ж ты бувала? / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Капцэвічы, Петрыкаўскі раён
  35. Го-го-го, Каза, го-го-го, сера / песня, тэкст,аўдыё — в. Вольніца, Глускі раён
  36. Вот ідзём на танцы звечара / гутарка/інтэрвію, тэкст,аўдыё — в. Тумілавічы, Докшыцкі раён
  37. Вот ужо ў Каляды дак Кабылка была... / О-гого й, Каза, во-го, шэрая / песня, тэкст,аўдыё,ноты — аг. Нясята, Клічаўскі раён
  38. Быстрая рэчачка цікла / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Вайцяхі, Пастаўскі раён
  39. Ай, паіла коніка ў вядрэ / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Свяціца, Полацкі раён
  40. Ай, лаві, дзядул(і)ка, лаві / песня, тэкст,аўдыё,ноты — аг. Камень, Лепельскі раён
  41. Аж мая й галов(а)ка баліць / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Дубраўка, Ушацкі раён
  42. А ў які дзень хадзілі шчадраваць? / О-го-го, Каза, о-го-го, сіра / песня, тэкст,аўдыё — в. Макаўе, Гомельскі раён
  43. А яшчэ якія гульні гулялі... / Сядзі, сядзі, Яшчар, гэй, на моры! / гульня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Кураполле, Пастаўскі раён
  44. А здайся, мой дзедзька, здайся / песня, тэкст,аўдыё,ноты — в. Кабак, Лепельскі раён
Гэта кэшаваныя старонка. Апошняя сінхранізацыя з базай - 01.12.2025 11:26:55

Маеце пытанне ці заўвагу? Напішыце ў каментары. Звяртаем увагу, што каментары са спасылкамі і ад неаўтарызаваных аўтараў прэмадэруюцца.

Відэакурсы па этнаграфіі

Самы час вучыцца анлайн! Нашы відэакурсы размешчаны на адукацыйнай платформе Stepik.org і акрамя відэа утрымліваюць праверачныя тэсты для самакантролю.

Запісацца

Выкладчык: Уладзімір Лобач

Аб’ём: 70 урокаў, 14 гадзін відэа, 127 тэставых пытанняў

Курс прапануе паглыбленае азнаямленне з этнічнай гісторыяй і этнакультурнай спецыфікай Беларусі. Прадстаўлены лекцыі па раздзелах і тэмах вучэбнай праграмы "Этнаграфія Беларусі", якая выкладаецца аўтарам у Полацкім дзяржаўным універсітэце.

Запісацца

Выкладчык: Зміцер Скварчэўскі

Аб’ём: 13 урокаў, 2 гадзіны відэа, 100 тэставых пытанняў

Сярод разнастайных аспектаў беларускай міфалогіі, прадметам курсу абраны персанажны код: боствы, духі, дэманічныя істоты, героі і т.п.