Аўдыётэка → Аўдыё выданне:

Народныя песні беларускага Панямоння

Беларускі дзяржаўны інстытут праблем культуры прапануе анталогію мультымедыйных выданняў на кампакт-дысках, прысвечаных культуры Беларусі. Выпускі анталогіі "Культура Беларусі. Лепшыя старонкі" адаптаваныя для замежнага спажыўца дзякуючы вычарпальным каментарыям змешчаным на беларускай, рускай, англійскай, нямецкай, французскай мовах. Гэта анталогія ўяўляе інтарэс для навукоўцаў, студэнтаў, мастакоў і іншых творчых асоб і мае на мэце пашырэнне ведаў пра Беларусь і яе культуру. Выданні спрыяюць абмену ідэямі і ведамі і паляпшэнню ўзаемапаразумення паміж нацыямі ў глабальным маштабе.

У выніку рэалізацыі праекта ўпершыню ствараецца ўнікальны мультымедыйны шматтомны даведнік па культуры Беларусі з мноствам высокаякасных ілюстрацый, аўдыё- і відэазапісаў. Нашы дыскі могуць выкарыстоўвацца пры вывучэнні як гісторыі мастацтва і культуры, так і замежных моў.
У плане праекта - 24 выпускі.
email: belipk@user.unibel.by тэл/факс +375 17 264-17-33

Народныя песні Беларускага Панямоння

Найбольш яскравымі рысамі песеннай культуры Беларускага Панямоння з’яўляецца дзве перавага пазаабрадавай песеннай лірыкі і найбольш слабая ў параўнанні з іншымі рэгіёнамі Беларусі захаванасць старадаўніх песень. Так у каляндарным цыкле распаўсюджаны песні толькі вясновага і летняга перыядаў. Песні зімы і асабліва восені прадстаўлены адзінкамі. З песень сямейнага цыкла лепш за ўсё захаваліся вясельныя.

Перавага ў мясцовым песенным рэпертуары пазаабрадавых лірычных песень, відаць, з’яўляецца прычынай таго, што і многія абрадавыя напевы гэтага рэгіёна (як каляндарныя, так і сямейныя) гучаць не як лапідарныя напевы-формулы, а як лірычныя песні свабоднай распеўнасці і шырокага дыхання. У каляндарных песнях гэта асабліва адчувальна ў цыкле мясцовых “юраўскіх”, якія выконваюцца ў перыяд вясновага свята “Юр’я” у час шэсця па вёсцы і абыходзе двароў аднавяскоўцаў (№ №1-3), у сямейных – песнях вяселля (№ №9,12,13).

Каляндарная песенная заходне-беларуская традыцыя пададзена ў нашым зборы таксама дзвюма іншымі вяснавымі песнямі – валачобнай (№4) і карагоднай (№5); летняй (жніўнай, №6) і дзвюма зімовымі (каляднымі, №7,8). У гэтай групе асаблівай разнастайнасцю вызначаюцца песні валачобныя, якія, да таго ж, маюць вялікую колькасць мясцовых назваў: “валакудныя”, “валыконныя”, “валыкальныя”, “галакальныя”, “галкадныя”, “кукальныя”, “віно”. Такі “букет” назваў – асаблівасць валачобнай традыцыі менавіта ў рэгіёне Панямоння.

Заходне-беларуская песенная традыцыя вяселля, у параўнанні за іншымі рэгіёнамі Беларусі, таксама дайшла да нас у больш сціплым выглядзе. Так, калі на Паазер’і, Паднапроўі і Палессі вясельныя песні на тыпавыя напевы суправаджаюць ледзь не ўсе моманты рытуалу і гэтых песень шмат, дык на Панямонні яны гучаць пераважна ў час толькі асноўных этапаў вясельнай гульні. Пры гэтым рэдка калі той ці іншы абрад (за выключэннем каравайнага) суправаджаецца больш чым адной-дзвюма песнямі. Недахоп абрадавых вясельных песень кампенсуецца жартоўнымі і лірычнымі якія па сэнсе, змесце або эмацыянальным настроі адпавядаюць таму ці іншаму эпізоду вясельнага рытуалу.

На дыску прадстаўлены мясцовыя стылевыя версіі шасці (з васьмі маючых распаўсюджанных у Беларусі) тыпавых напеваў вяселля. Яны ахопліваюць усе асноўныя вобразна-эмацыянальныя сферы народнага вяселля Панямоння: святочную (№14), лірыка-элегічную (№12), апавядальную (№№11,13,15), драматычную (№9), і гумарыстычную (№№10,16,17).

Прэзентацыю традыцыйнай песеннай культуры рэгіёна Беларускага Панямоння завяршае група пазаабрадавых песень, сярод якіх узоры як больш ранняй лірыкі (у стылі адзіночнага распеву - №№ 19,20,23,24), так і больш познія, што выконваюцца шматгалосна (№№ 21,22,25-29). У адрозненне ад традыцыі паўночнага рэгіёна Беларусі (Паазер’я), з яго устаноўкай на аднагалосны тып песеннай культуры, ці паўднёвага (Палесся), дзе распаўсюджаны спевы падгалосачна-поліфанічнага складу, на Панямонні атрымала развіццё шматгалоссе тыпу “ўторы”. Харавая партытура шматгалосных песень Панямоння складаецца з абавязковых двух галасоў, функцыянальнае адрозненне якіх дакладна асэнсоўваецца самімі спевакамі. Так ніжні голас называюць “першы”, “тоўсты”, “грубы”, “бас”, “ніз”, верхні – “другі”, “тонкі/ценькі”, “падцяг”, “падводка”. Аднак, калі ў песеннай традыцыі спеваў з “падводкай” асноўны напеў заўсёды гучаў у ніжнім голасе, а верхні кантрапунктуе харавому ніжняму па прынцыпу своеасаблівага спаборніцтва з ім, то ў традыцыі Панямоння шматгалоссе будуецца па прынцыпу гарманічнага суладдзя, калі другой голас падмацоўвае ці афарбоўвае асноўную мелодыю. З такім тыпам спалучэння галасоў звязаны асаблівы характар гучання шматгалосных песень Панямоння, яму ўласцівая шчыльнасць, прыгожая стройнасць галасоў па вертыкалі. Нездарма самі спевакі падкрэсліваюць: “Нашы галасы сыходзяцца, як гармоня”.

Творчы калектыў:

У.П. Скараходаў, кандыдат філасофскіх навук, прафесар, навуковы кіраўнік
А.Я. Міхневіч, доктар філалагічных навук, прафесар, рэдактар
А.Я. Шыфрын, загадчык лабараторыі мультымедыйных тэхналогій БелДІПК
Т.Б. Варфаламеева, кандыдат мастацтвазнаўства
А.П. Коўзель, навуковы супрацоўнік лабараторыі мультымедыйных тэхналогій БелДІПК
А.П.Шыфрына, навуковы супрацоўнік лабараторыі мультымедыйных тэхналогій БелДІПК
А.А. Мельнік, навуковы супрацоўнік лабараторыі мультымедыйных тэхналогій БелДІПК