Аўдыётэка → Аўдыё выданне:

Надзежда Адамаўна Швед : Аўдыяатлас традыцыйнай музычнай культуры Беларусі

Серыя фонакалекцый "Аўдыяатлас традыцыйнай музычнай культуры Беларусі” раскрывае унікальныя сваёй гiстарычнай і мастацкай каштоўнасцю факты аўтэнтычных песенных і інструментальных гучанняў, зафіксаваных у палявых экспедыцыях Беларускай дзяржаўнай акадэміі музыкі 1960-2000-х гг. Кожны з выпускаў серыі - плён аўтарскіх навукова-даследчых распрацовак выкладчыкаў і аспірантаў-этнамузыколагаў кафедры беларускай музыкі БДАМ, вынік здзейсненага імі руплівага адбору матэрыялаў Фонаархіва этнамузыкі БДАМ. Традыцыйная музычная культура Беларусі раскрываецца ў “Аўдыяатласе” сістэмна, з улікам рэгіянальнай, арэальнай, тыпалагічнай і мелагеаграфічнай спецыфікі этнакультуры, метадаў сучаснай этнамузыкалогіі.

Фонакалекцыя “Надзежда Адамаўна Швед” рзпрэзентуе магутную песенную культуру Беларускага Палесся (традыцыя вёскі Перароў Жыткавіцкага раёна Гомельскай вобласці), увасобленую ў творчасці аднаго з найталенавітых яе носьбітаў.

Экспедыцыйныя фоназапісы Крывашэйцавай К. 2005 г. Рагачоўскі р. Гомельскай вобл. (ФЭ БДАМ, 2Е176-2Е 178)

Удзельнікі запісу ў в. Стоўпня:
Лук’янава Раіса Фёдараўна (1939, в. Вуглы Рагачоўскага р.)
Цішкова Ганна Лаўрэнцьеўна (1924, в. Хімы Рагачоўскага р.)
Раманава Зінаіда Савельеўна — дырэктар ДК в. Стоўпня
Кухарэнка Надзежда Емельянаўна (1933, в. Канапліцы Рагачоўскага р.)
Швед Надзежда Адамаўна (1927, в. Перароў Жыткавіцкага р.)

Аўтар-складальнік: Кацярына Крывашэйцава
Рэстаўрацыя гуказапісаў: Сяргей Багданаў
Каардынатар серыі: Таццяна Бярковiч

© 2007 The Belarusian State Academy of Music

Анатацыя

Стварэнне ёмістай і рэльефнай панарамы традыцыйнай музычнай культуры Беларусі, закладзенае ў якасці адной з асноватворных ідэй “Аўдыяатласа”, наўрад ці магчымае па-за раскрыццём музычна-традыцыйных сусветаў асобных прадстаўнікоў гэтай культуры. Фонакалекцыя “Надзежда Адамаўна Швед” рэпрэзентуе песенную традыцыю в. Перароў Жыткавіцкага раёна Гомельскай вобласці, адбітую ў творчасці аднаго з найталенавітых яе носьбітаў.

Своеасаблівасць названай традыцыі надзвычай выразна высвецілася ва ўмовах жывога “дыялогу культур” падчас экспедыцыйнага запісу ў в. Стоўпня Рагачоўскага раёна Гомельшчыны, у якім Надзежда Адамаўна ўдзельнічала поруч з гуртом тутэйшых жанчын.

Натуральна, што супастаўленне рознатэрытарыяльных традыцый, нягледзячы на іх адносна невялікую геаграфічную адлегласць, выяўляе прынцыповую несумяшчальнасць прыналежных ім песень каляндарнага і сямейна-родавага цыклаў. Гэтая акалічнасць прасочваецца ў пастаянных заўвагах Надзежды Адамаўны аб песенна-абрадавых формах менавіта сваёй традыцыі: “Як я ўжэ помню...", “у НАС на Тройцу, тo...", “У нас такім моцівом і сьпевалi”.

Рагачоўскія спявачкі адно дзівяцца ведам Надзежды Адамаўны:
- Паляшчучыха етая, дзе яна сядзела?!
- Ты ўжэ нам паспісай ("перапішы словы сваіх песень - К.К.) - будзем пець па-беларускі.
I нават зладжанае гуртавое спяванне познетрадыцыйных узораў не хавае інтанацыйнай неідэнтычнасці галасоў яе ўдзельнікаў, што добра адчуваюць і самі выканаўцы:
- Boт, вот у нас, у нас уводзяць, а у вас - напрамую (Н.А.)
- Напрамую - беларускае, а ты - "О, о".... Пакуль наокаесься... Пакуль на "о", а мы на "а".
- Вот у вас напрамую, а ў нас уводзяць (Н.А.)
- Я напрамую, а ты крывіш!
Каляндарна-песенны цыкл Жыткавіцкага раёна ў фонакалекцыі рэпрэзентаваны напевамі трох сезонаў - зімы (№ 2 - абходная шчадроўка з рэфрэнам “Святы вечар добрым людзям!”, № 3 - “Каза” на той самы тыпавы напеў, № 5 - псальма “на Рожэство”), вясны (№ 8 - загуканне вясны, № 9 - веснавы карагод - "хадзілі кружком і сьпявалі", №№ 10, 11, 13 - прымеркаваныя да Тройцы) і лета (№ 14 - жніво).

Сямейна-родавы цыкл прадстаўлены напевамі вяселля (№№ 15-24). Асобны раздзел калекцыі складаюць песні познетрадыцыйнага пласта, у ліку якіх - балады (№№ 31, 32), сямейна-пабытовыя (№№ 29, 30), лірычныя (№№ 27, 34) і жартоўныя (№№ 7,26).

У фонакалекцыю ўлучаны расповеды, каментары і заўвагі аб спевах і абрадах, якія не толькі ствараюць яскравыя вобразы традыцыйнай культуры ў яе жывым бытаванні, але і выяўляюць адметнасць яе носьбітаў як культурна-антрапалагічнага тыпу.

Кацярына Крывашэйцава

Creating of three-dimension panorama of Belarusian traditional music culture, which is one of the crucial ideas of the “Audioatlas”, is hardly possible without an exposure of its individual representatives. The collection «Nadzezhda Adamauna Shved» displays a song tradition of the village of Perarou (Zhytkavichy District, Homel Region), incarnated in the singing of one of its most talented holders.
Features of this tradition especially vividly came to light during the recording in the village of Stoupnya (Rahachouski District), where Nadzezhda Adamauna sang with a group of the natives. The recording shows that calendar and family song traditions of different places of Belarus are not equal. Even during the performing of later tradition songs, which are more homogeneous in their style, the sound of Nadzezhda Adamauna and that of the other participants is not identical.
The collection represents a calendar song cycle of the Zhytkavichy District, including the tunes of the three seasons - Winter (№ 3 - “shchodry”, № 4 - “kaza”, № 5 - Christmas psalm), Spring (№ 8 - “zahukanne viasny”, № 9 - spring round dance, № 10, 11, 13 - Whitsunday songs) and Summer (№ 14 - harvest time song). The family cycle is represented by wedding tunes. A separate part of the collection includes later traditional songs - ballades (№№ 31, 32), family-common (№№ 29, 30), lyric (№№ 27, 34) and jocular (№№ 7, 26).
The collection includes narrations and comments on the songs and rites, that paints a graphic vivid picture of the traditional culture as well as it reveals the peculiarities of its holders as the cultural anthropological type.

Katsiaryna Kryvasheitsava