Поўная назва (для бібліяграфій)

Авілін, Ц. Млечны Шлях у беларускай этнакультуры: семантыка матываў у картаграфічнай праекцыі / Ц. Авілін // Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні: зб. навук. пр. – Мінск : Беларус. навука, 2025. – Вып. 12. – С. 231–247. DOI: https://doi.org/10.29235/2411-2763-2025-12-231-247

Title (EN)

Avilin, Ts. THe Milky Way in Belarusian ethnoculture: semantics of motives in cartographic projection / Ts. Avilin, Bielaruski falklor: materyjaly i dasliedavanni, 2025, iss. 12, pp. 231–247. DOI: https://doi.org/10.29235/2411-2763-2025-12-231-247

Інфармацыя пра аўтара

магістар гісторыі, незалежны даследчык. E-mail: tsimafei@ gmail.com

About the author

Master’s degree in History. Independent researcher. E-mail: tsimafei@gmail.com

Ключавыя словы

легенды пра Млечны Шлях, картаграфаванне фальклорных матываў, арэальная лінгвістыка.

Ключевые слова

легенды про Млечный Путь, картографирование фольклорных мотивов, ареальная лингвистика.

Keywords

legends about the Milky Way, mapping of folkloric motifs, areal linguistics.

Гады публікацыі

Аннотация

Данная работа является продолжением ряда статей для создания «Белорусского фольклорно-этнолингвистического атласа» (БФЭЛА) и посвящена известному во всех традиционных культурах небесному объекту Млечный Путь. Материалы для атласа собирались по анкете-опроснику «Народная культура Беларуси» (вопрос № 40: «Как назывался Млечный Путь и как объяснялось название?»), созданному на основе переработанного опросника «Народная культура Полесья». Результаты проведенного исследования позволили выделить основные фольклорные мотивы, связанные с Млечным Путем, и их вариации. Основой мотива является образ «дороги», который обретает свои атрибуты и сюжет в зависимости от религиозных, прагматических и мировоззренческих традиций и знаний. Ареальные исследования показывают, что для белорусской народной традиции характерны мотивы и наименования типа «Птичья Дорога»; в западной части Беларуси преобладают наименования типа «Молочный Путь» или неатрибутированные типа «дорога». Фиксация неатрибутированных наименований и названий типа «Млечный Путь» может быть результатом специфики сбора материалов для других атласов и исследований, а также влияния образования в школах. На юге Беларуси, на белорусско-украинском пограничье, фиксируются наименования типа «Чумацкий Путь», характерные для украинской народной традиции. Мотивы Млечного Пути как «рассыпанной соломы» являются единичными для белорусской традиции, но не для Балкан и в целом Средиземноморья, где этот мотив хорошо известен. Классификация выделенных групп мотивов по каталогу Березкина – Дувакина подчеркивает, что белорусская народная традиция является частью общеевропейского традиционного континуума и должна изучаться в таком контексте.

Summary

This publication continues a series of articles for the upcoming first issue of the “Belarusian Folklore and Ethnolinguistic Atlas” (BFELA) and focuses on the celestial object known in all traditional cultures: the Milky Way. Materials for the atlas were collected using the “BelarusianFolk Culture” survey questionnaire (question no. 40: “What was the name for the Milky Way, and how was the name explained?”), which was developed based on a revised questionnaire from the “Folk Culture of Polesie”. The study results allowed the identification of key folkloric motifs associated with the Milky Way and their variations. The core motif centers on the image of a “road”, which gains specific attributes and narratives depending on religious, pragmatic, and worldview-based traditions and knowledge. Areal studies indicate that motifs and names such as “bird road” are characteristic of Belarusian folk tradition. In western Belarus, names like “milk road” or the non-specific “road” predominate. The recording of non-specific names and terms like “milky road” may result from methods of material collection in other atlases and studies, as well as the influence of school education. In southern Belarus, along the Belarusian-Ukrainian border, names such as “Chumak road” – typical of Ukrainian folk tradition – are found. The motif of the Milky Way as “scattered straw” is rare in Belarusian tradition but is well known in the Balkans and the broader Mediterranean region. The classification of identified motif groups according to the Berezkin-Duvakin catalog underscores that Belarusian folk tradition is part of a pan-European traditional continuum and should be studied
in this context.

Памер праглядальніка дакумента можна мяняць, пацягнуўшы за правы ніжні яго кут
Калі праглядальнік пусты, паспрабуйце перазагрузіць старонку ці перайдзіце па спасылцы ў полі "Дзе пачытаць".

Спіс літаратуры

  • Atlas 1980 – Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny : w X t. / red. Irena Maryniakowa. – Warszawa : PAN, 1980–2009. – T. IV : Słowotwórstwo, 2002. – 351 s.
  • EAS 1991 – Etnografický atlas Slovenska / ved. red. S. Kovačevičová. – Bratislava : Veda, 1991.
  • Gładyszowa 1960 – Gładyszowa, M. Wiedza ludowa o gwiazdach. – Wroclaw : Wyd-wо Polskiej Akademii Nauk, 1960. – 235 s.
  • Jaberg, Jud 1928 – Jaberg, K. and Jud, J. Sprach- und Sachatlas Italiens und der Südschweiz, Vol. 1–8, Zofingen, Bern, 1928–1940. [Reprint edition by: Kraus Reprint, Nendeln, Liechtenstein, 1971–1981. Kraus Reprint, New York]. – Band II, 1929.
  • Kupiszewski 1974 – Kupiszewski, Wł. Polskie słownictwo z zakresu astronomii i miar czasu // Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego. – Warszawa : Państwowe Wyd-wо Naukowe, 1974. – 168 s.
  • Moszyński 1928 – Moszyński, K. Polesie Wschodnie. Materjały etnograficzne z wschodniej części b. powiatu mozyrskiego oraz z powiatu rzeczyckiego. – Warszawa : Wyd-wо Kasy im. Mianowskiego, 1928. 4, s. [4], XV, [1]. – 328 s.
  • Moszyński 1936 – Moszyński, K. Atlas kultury ludowej w Polsce. – Kraków : Polska Akad. Umiejętności, 1936. – Z. 3. – Mapa № 2 (Droga Mleczna (nazwa wzgl. interpretacja). – 4, [80] s.
  • Moszyński 1967 – Moszyński, K. Kultura ludowa Słowian. Kultura duchowa. – T. 2, cz. 1. – Warszawa : Książka i Wiedza, 1967. – 928 s.
  • Pietkiewicz 1938 – Pietkiewicz, Cz. Kultura duchowa Polesia Rzeczyckiego. – Warszawa : T-wo Naukowe warszawskie, 1938. – 459 s.
  • Rotzler 1915 – Rotzler, Her. Die Benennungen der Milchstrasse im Französischen // Romanische Forschungen. – Vittorio Klostermann GmbH, 1915. – S. 794–850.
  • Авілін 2015 – Авілін, Ц. В. Паміж небам і зямлёй: энтаастраномія. – Мінск : Тэхналогія, 2015. – 278 с.
  • Авілін 2021 – Авілін, Ц. В. Украінская народная астранімія: крыніцы, матэрыялы, арэалы. – Vilnius : Logvino literatūros namai, 2021. – 70 с.
  • Березкин 2017 – Березкин, Ю. Е. Рождение звездного неба: представления о ночных светилах в исторической динамике. – СПб. : МАЭ РАН, 2017. – 316 с.
  • Березкин, Дувакин – Березкин, Ю. Е., Дувакин, Е. Н. Тематическая классификация и распределение фольклорно-мифологических мотивов по ареалам. Аналитический каталог. – URL: https://www.ruthenia.ru/folklore/berezkin/ (дата обращения: 10.07.2024)
  • Клімчук, Міхайлаў 2005 – Клімчук, Ф. Д., Міхайлаў, П. А. У слоўнік Кобрыншчыны // Скарбы народнай мовы: дыялектал. зб. / НАН Беларусі, Ін-т мовазнаўства імя Якуба Коласа / рэд. Л. П. Кунцэвіч. – Мінск : Права і эканоміка, 2005. – С. 46–59.
  • Красневіч 1926 – Красневіч, А. Крывічанскія назовы гвёзд // Крывіч : месячнік літ., культуры і грамад. жыцця. – № 11 (1). – Студзень – чэрвень. – Каўнас : Друк. Ф. Сакалоўскай і Г. Лана, 1926. – С. 112.
  • Матэрыялы 1978 – Матэрыялы для дыялектнага слоўніка Гомельшчыны. Беларуская мова. – Мінск : Выд-ва БДУ імя У. І. Леніна. – 1978. – Вып. 6. – С. 207.
  • Младенова 2006 – Младенова Д. Звездното небе над нас. – София : АИ Проф. Марин Дринов, 2006. – 424 с.
  • Нар. Гом. 2007 – Народная духоўная спадчына Гомельскага раёна / уклад., сістэм., тэкстал. праца і рэдаг. В. С. Новак. – Гомель : Полеспечать, 2007. – 456 с.
  • Нар. Міф. 2003 – Народная мiфалогiя Гомельшчыны / [Гомел. дзярж. ун-т iм. Францыска Скарыны ; уклад. I. Ф. Штэйнер, В.С. Новак]. – Мінск : Неман, 2003. – 318 с.
  • Нар. проза 2018 – Народная проза Акцябршчыны / уклад., уступ. арт. А. М. Боганевай. – Мінск : Беларус. навука, 2018. – 192 с.
  • Народная Библия 2004 – Народная Библия: Восточнославянские этиологические легенды. – М. : Индрик, 2004. — 576 с.
  • Нясвіж 2012 – Нясвіжскага краю напеў векавы : народная духоўная культура Нясвіжчыны. – Нясвіж : Нясвіж. узбуйненая друк. імя С. Буднага, 2012. – 272 с.
  • Цыхун 1993 – Цыхун А. П. Скарбы народнай мовы (З лексічнай спадчыны насельнікаў Гродзенскага раёну). – Гродна, 1993. – 246 с.

References

  • Atlas 1980 – Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny: w X t. / red. Irena Maryniakowa. – Warszawa : PAN, 1980–2009. – T. IV : Słowotwórstwo. – 351 p. [in Polish]
  • Avilin 2015 – Avilin, C. V. Pamiž niebam i ziamlioj: entaastranomija [Between Heaven and Earth: Ethnoastronomy]. – Minsk : Technalohija, 2015. – 278 p. p. [in Belarusian]
  • Avilin 2021 – Avilin, C. V. Ukrainskaja narodnaja astranimija: krynicy, materyjaly, arealy [Ukrainian Folk Astronomy: Sources, Materials, Areal Studies]. – Vilnius : Logvino literatūros namai, 2021. – 70 p. p. [in Belarusian]
  • Bierjezkin, Duvakin – Bierjоzkin, Ju. Je., Duvakin, Je. N. Tjematičjeskaja klassifikacija i rasprjedje-lienije foĺklorno-mifolohičjeskich motivov po arjealam. Analitičjeskij kataloh [Thematic Classification and Distribution of Folkloric-Mythological Motifs by Areal. An Analytical Catalog]. URL https://www.ruthenia.ru/folklore/berezkin/ [in Russian] (date of access: 10.07.2024)
  • Bierjozkin 2017 – Bierjozkin, Ju. Je. Roždjenije zviozdnoho nieba: prjedstavlienija o nočnych svietilach v istoričjeskoj dinamikie [The Birth of the Starry Sky: Perceptions of Night Luminaries in Historical Dynamics.]. – SPb. : MAE RAN, 2017. – 316 p. [in Rusian]
  • Cychun 1993 – Cychun, A. P. Skarby narodnaj movy (Z lieksičnaj spadčyny nasieĺnikaŭ Hrodzienskaha rajonu) [Treasures of Folk Language (From the Lexical Heritage of the Inhabitants of the Hrodna District)]. – Hrodna, 1993. – 246 p. [in Belarusian]
  • EAS 1991 – Etnografický atlas Slovenska /ved. red. S. Kovačevičová. – Bratislava : Veda. [in Slovak]
  • Gładyszowa 1960 – Gładyszowa, M. Wiedza ludowa o gwiazdach. – Wroclaw : Wyd-wo Polskiej Akademii Nauk, 1960. – 235 p. [in Polish]
  • Jaberg, Jud 1928 – Jaberg, K. and Jud, J. Sprach- und Sachatlas Italiens und der Südschweiz. Zofingen, Bern, 1928–1940. [Reprint edition by: Kraus Reprint, Nendeln, Liechtenstein, 1971 – 1981. Kraus Reprint, New York]. – Vol. 1–8. – Band II. 1929 [in German]
  • Klimčuk, Michajlaŭ 2005 – Klimčuk, F. D., Michajlaŭ, P. A. U sloŭnik Kobrynščyny [In the Dictionary of Kobryn Region] // Skarby narodnaj movy : dyjaliektal. zb. // [Treasures of Folk Language: A Dialectological Collection]: NAN Bielarusi. In-t movaznaŭstva imia Jakuba Kolasa / red. L. P. Kuncevič. – Minsk : Prava i ekanomika, 2005. – P. 46–59. [in Belarusian]
  • Krasnievič 1926 – Krasnievič, A. Kryvičanskija nazovy hviozd [Kryvichan Star Names] // Kryvič : miesiačnik lit., kuĺtury i hramad. žyccia [Kryvich. Journal of Literature, Culture, and Social Life. January–June.]. – № 11 (1). – Studzień – červień. – Kaŭnas : Druk. F. Sakaloŭskaj i H. Lana, 1926. – P. 112. [in Belarusian]
  • Kupiszewski 1974 – Kupiszewski Wł. Polskie słownictwo z zakresu astronomii i miar czasu // Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego. – Warszawa : Państwowe Wyd-wo Naukowe, 1974. – 168 p. [in Polish]
  • Materyjaly 1978 – Materyjaly dlia dyjaliektnaha sloŭnika Homieĺščyny [Materials for a Dialect Dictionary of the Gomel Region. Belarusian Language]. Bielaruskaja mova. – Minsk : Vyd-va BDU imia U. I. Lienina. – 1978. – Vyp. 6. – P. 207. [in Belarusian]
  • Mladenova 2006 – Mladenova, D. Zviezdnoto niebie nad nas [The Starry Sky Above Us]. – Sofija : AI Prof. Marin Drinov, 2006 h. – 424 p. [in Bulgarian]
  • Moszyński 1928 – Moszyński, Kazimierz. Polesie Wschodnie. Materjały etnograficzne z wschodniej części b. powiatu mozyrskiego oraz z powiatu rzeczyckiego. – Warszawa : Wyd-wo Kasy im. Mianowskiego, 1928. – 4, s. [4], XV, [1]. – 328 p. [in Polish]
  • Moszyński 1936 – Moszyński, K. Atlas kultury ludowej w Polsce. – Kraków : Polska Akad. Umiejętności, 1936. – Z. 3. – Mapa № 2 (Droga Mleczna (nazwa wzgl. interpretacja). – 4, [80] p. [in Polish]
  • Moszyński 1967 – Moszyński, K. Kultura ludowa Słowian. Kultura duchowa. – Warszawa : Książka i Wiedza, 1967. – T. 2, cz. 1. – 928 p. [in Polish]
  • Nar. Hom. 2007 – Narodnaja duchoŭnaja spadčyna Homieĺskaha rajona [Folk Spiritual Heritage of the Gomel District] / uklad., sistem., tekstal. praca i redah. V. S. Novak. – Homieĺ : Poliespiečať, 2007. – 456 p. [in Belarusian]
  • Nar. mif 2003 – Narodnaja mifalohija Homieĺščyny [Folk Mythology of the Gomel Region] / [Homiel. dziarž. un-t im. Francyska Skaryny ; uklad. I. F. Štejnier, V. S. Novak]. – Minsk : Nieman, 2003. – 318 p. [in Belarusian]
  • Nar. proza 2018 – Narodnaja proza Akciabrščyny [Folk Prose of the Oktyabr District] / uklad., ustup. art. A. M. Bohanievaj. – Minsk : Bielarus. navuka, 2018. – 192 p. [in Belarusian]
  • Narodnaja Biblija 2004 – Narodnaja Biblija: Vostočnoslavianskije etiolohičjeskije liehiendy [The Folk Bible: East Slavic Etiological Legends]. – M. : Indrik, 2004. – 576 p. [in Belarusian]
  • Niasviž 2012 – Niasvižskaha kraju napieŭ viekavy: narodnaja duchoŭnaja kuĺtura Niasvižčyny [The Ancient Melody of the Nyasvizh Land: Folk Spiritual Culture of the Nyasvizh Region]. – Niasviž : Niasviž. ŭzbujnienaja druk. imia S. Budnaha, 2012. – 272 p. [in Belarusian]
  • Pietkiewicz 1938 – Pietkiewicz Cz. Kultura duchowa Polesia Rzeczyckiego. – Warszawa : T-wo Naukowe warszawskie, 1938. – 459 p. [in Polish]
  • Rotzler 1915 – Rotzler Her. Die Benennungen der Milchstrasse im Französischen // Romanische Forschungen. – Vittorio Klostermann GmbH, 1915. – P. 794–850. [in German]
Гэта кэшаваныя старонка. Апошняя сінхранізацыя з базай - 09.05.2025 04:23:14

Маеце пытанне ці заўвагу? Напішыце ў каментары. Звяртаем увагу, што каментары са спасылкамі і ад неаўтарызаваных аўтараў прэмадэруюцца.

Відэакурсы па этнаграфіі

Самы час вучыцца анлайн! Нашы відэакурсы размешчаны на адукацыйнай платформе Stepik.org і акрамя відэа утрымліваюць праверачныя тэсты для самакантролю.

Запісацца

Выкладчык: Уладзімір Лобач

Аб’ём: 70 урокаў, 14 гадзін відэа, 127 тэставых пытанняў

Курс прапануе паглыбленае азнаямленне з этнічнай гісторыяй і этнакультурнай спецыфікай Беларусі. Прадстаўлены лекцыі па раздзелах і тэмах вучэбнай праграмы "Этнаграфія Беларусі", якая выкладаецца аўтарам у Полацкім дзяржаўным універсітэце.

Запісацца

Выкладчык: Зміцер Скварчэўскі

Аб’ём: 13 урокаў, 2 гадзіны відэа, 100 тэставых пытанняў

Сярод разнастайных аспектаў беларускай міфалогіі, прадметам курсу абраны персанажны код: боствы, духі, дэманічныя істоты, героі і т.п.