Поўная назва (для бібліяграфій)

Аўсейчык, У. Вобраз старавераў у фальклорнай традыцыі беларусаў Падзвіння (па матэрыялах ХІХ – пачатку ХХІ ст.) / У. Аўсейчык // Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні: зб. навук. пр. – Мінск : Беларус. навука, 2022. – Вып. 9. – С. 79–104

Информация об авторе

Владимир Евгеньевич Овсейчик – кандидат исторических наук, доцент. Полоцкий государственный университет (ул. Блохина, 29, г. Новополоцк, Витебская область)

About the author

Uladzimir Ya. Auseichyk – PhD in history, Associate Professor. Polotsk State University (29 Blokhin Street, Novopolotsk, Vitebsk region, 211440, Republic of Belarus)

Ключавыя словы

этнічныя вобразы, стараверы, беларусы, Беларускае Падзвінне, міжэтнічае ўзаемадзеянне.

Ключевые слова

этнические образы, старообрядцы, белорусы, Белорусское Подвинье, межэтническое взаимодействие

Keywords

ethnic images, Old Believers, Belarusians, Belarusian Padzvinne (Dvina Region), interethnic interaction

Гады публікацыі

Звязаныя лакацыі

Аннотация

Один из важнейших ареалов компактного расселения русских старообрядцев на белорусских землях расположен в северной части страны (в Белорусском Подвинье). Процесс переселения староверов в этот регион начался еще в середине XVII в. В статье на основе фольклорных и этнографических источников рассмотрен образ старообрядцев в народной культуре белорусов Подвинья в ХІХ – начале ХХІ в. Источниками исследования стали фольклорные и этнографические материалы, зафиксированные в регионе в течение этого периода. Значительную часть материалов составили собственные записи автора, собранные на протяжении 2005–2021 гг. Приходим к выводу, что существенную роль в формировании образа старообрядческого населения сыграл конфессиональный фактор. В идентичности старообрядцев религия занимала исключительное место. Также изолированный и замкнутый образ жизни старообрядцев существенно влиял на количество и характер контактов с местным белорусским населением. Для белорусов региона важное значение при характеристике «чужаков» имели и их хозяйственная деятельность, особенности языка, быта и обрядности. В глазах белорусского населения староверы выступали как хорошие земледельцы, ремесленники и торговцы. В качестве положительных черт их бытовой культуры отмечался запрет на курение табака, регламентация в употреблении алкоголя, обязательное выполнение данного слова и строгое выполнение постов. Но вместе с тем некоторым категориям старообрядческого населения приписывались и чародейские способности, критиковался упрощенный характер заключения брака и игнорирование имущественных прав коренного населения. При этом необходимо отметить, что многие представления как по отношению к староверам, так и с их стороны к местному белорусскому населению, приписывались и представителям других «чужих» (этнических, конфессиональных, профессиональных) сообществ и во многом были обусловлены особенностями восприятия в условиях традиционного общества. Анализ материалов современных полевых фольклорно-этнографических исследований в регионе свидетельствует о том, что, начиная с середины ХХ в., во взаимодействии белорусов и русских староверов существенно уменьшается дистанция, а взаимоотношения характеризуются добрососедством

Summary

One of the most important places of compact settlement of Russian Old Believers in the Belarusian lands is located in the northern part of the country (in the Belarusian Dvina region). The process of Old Believers’ resettlement to this region began in the middle of the XVII century. In the article, on the basis of folklore and ethnographic sources, the image of Old Believers in the popular culture of the Belarusians of Padzvinnie in the XIX – early XXI centuries is considered. The significant part of the materials consisted of the author’s own writings, compiled during 2005–2021. One can conclude that confessional factor played an essential role in shaping the image of Old Believers. Religion played an exceptional role in the identity of Old Believers. Also, the isolated and closed lifestyle of Old Believers significantly influenced the number and character of contacts with the local Belarusian population. For the Belarusians in this region, their economic activities, language, way of life and rituals were also important in characterizing the “outsiders”. In the eyes of the Belarusan population, Old Believers were good farmers, artisans and merchants. The prohibition of smoking tobacco, alcoholism, strict observance of the given word and fasting are positive features of their household culture. But at the same time, some categories of the Old Believers’ population were ascribed magical powers, criticized simplified marriages and ignored the property rights of the indigenous population. At the same time, it should be noted that many perceptions in relation to the Old Believers as well as to the local Belarusian population, were ascribed to the representatives of other “alien” (ethnic, confessional, professional) communities and in many respects were caused by the features of perception in the conditions of the traditional society. The analysis of the materials of the modern field folklore-ethnographical researches in the region testifies to the fact that starting from the middle of the XX century the distance in the interaction between the Belarusians and Russian Old Believers has significantly decreased, and the mutual relations are characterized by good-neighbourliness

Памер праглядальніка дакумента можна мяняць, пацягнуўшы за правы ніжні яго кут
Калі праглядальнік пусты, паспрабуйце перазагрузіць старонку ці перайдзіце па спасылцы ў полі "Дзе пачытаць".

Спіс літаратуры

АІМЭФ – Архіў Інстытута мастацтвазнаўства, этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі. – Ф. 6. Воп. 3. Спр. 52. Этнаграфічная Гродзенска-Полацкая экспедыцыя АН БССР 1954 г. Запісы М. Я. Грынблата.

Антропаў 2007 – Антропаў, М. Этнаканфесійныя стэрэатыпы ў беларускай вёсцы (канец ХХ – пачатак ХХІ ст.) / М. Антропаў, А. Боганева, Т. Валодзіна // Беларус. гіст. агляд. – 2007. – Т. 14. – С. 141–178.

Аўсейчык 2008 – Аўсейчык, У. Я. Вобраз старавераў у народнай культуры беларусаў Падзвіння ў ХІХ – першай палове ХХ ст. / У. Я. Аўсейчык // Пытанні мастацтвазнаўства, этналогіі і фалькларыстыкі. – Мінск : Права і эканоміка, 2008. – Вып. 5. – С. 316–322.

Аўсейчык 2019 – Аўсейчык, У. Я. Стараверы Беларускага Падзвіння ў канцы ХІХ – пачатку ХХ ст.: асаблівасці рассялення і ўзаемадзеяння з мясцовым насельніцтвам / У. Я. Аўсейчык // Религия и общество – 13 : сб. науч. ст. / под общ. ред. В. В. Старостенко, О. В. Дьяченко. – Могилев : МГУ им. А. А. Кулешова, 2019. – С. 175–178.

Аўсейчык 2018 – Аўсейчык, У. Я. Стараверы Шуміліншчыны ва ўяўленнях беларускага насельніцтва (па матэрыялах сучасных палявых этнаграфічных экспедыцый) / У. Я. Аўсейчык // Беларусь праз прызму рэгіянальнай гісторыі: Шумілінскі край : зб. навук. арт. / Нац. акад. навук Беларусі, Ін-т гісторыі ; рэдкал.: В. В. Даніловіч [і інш.]. – Мінск : Беларус. навука, 2018. – С. 18–28.

Аўсейчык 2007 – Аўсейчык, У. Я. Этнаканфесіянальныя стэрэатыпы ў беларускім традыцыйным грамадстве ХІХ – пачатку ХХ ст. / У. Я. Аўсейчык // Европа: актуальные проблемы этнокультуры / редкол.: В. В. Тугай [и др.]. – Минск : БГПУ, 2007. – С. 228–230.

Баршчэўскі 1998 – Баршчэўскі, Я. Выбраныя творы / Я. Баршчэўскі.– Мінск : Беларус. кнігазбор, 1998. – 480 с.

Без-Корнилович 1855 – Без-Корнилович, М. О. Исторические сведения о примечательнейших местах в Белоруссии с присовокуплением и других сведений к ней же относящихся / М. О. Без-Корнилович. – СПб. : Тип. ІІІ Отд. Собст. Е. И. В. Канцелярии, 1855. – 355 с.

Борисёнок, Лобач 2002 – Борисёнок, Ю. Восточный сосед. Образ русского в белорусской традиционной культуре / Ю. Борисёнок, В. Лобач // Родина. – 2002. – № 7. – С. 46–49.

Валодзіна 2004 – Валодзіна, Т. Барада / Т. Валодзіна, Э. Зайкоўскі // Беларуская міфалогія: энцыкл. слоўн. – Мінск : Беларусь, 2004. – С. 42–43.

Витебская губерния 1890 – Витебская губерния: историко-географический и статистический обзор. Вып. 1. История. Природа. Население. Просвещение / сост. по программе и под ред. В. М. Долгорукова. – Витебск : Губ. тип., 1890. – 387 с., [18 л.].

Віцьбіч 2007 – Віцьбіч, Ю. Антыбальшавіцкія паўстанні і партызанская барацьба на Беларусі / Ю. Віцьбіч. – Вільня : Gudas, 2007. – 308 с.

Гарбацкі 1999 – Гарбацкі, А. А. Стараабрадніцтва на Беларусі ў канцы XVII – пачатку XX ст. / А. А. Гарбацкi. – Брэст : БрДУ, 1999. – 202 с.

Горбачевский 1895 – Горбачевский, И. Д. Лепельский уезд Витебской губернии / И. Д. Горбачевский. – Витебск : Губ. тип., 1895. – 38 с.

Захаркевіч 2016 – Захаркевіч, С. А. Паўсядзённая культура «старавераў» у беларуска-латышска-літоўскім памежжы (на падставе палявых этнаграфічных матэрыялаў) / С. А. Захаркевіч, Ю. І. Внуковіч // Беларусь праз прызму рэгіянальнай гісторыі: Браслаўскія чытанні (да 950-годдзя горада Браслава): зб. навук. арт. – Мінск, 2016. – С. 157–167.

Земляробчы каляндар 2003 – Земляробчы каляндар: Абрады і звычаі. – 2-е выд., выпр. – Мінск : Беларус. навука, 2003. – 429 с. Іваноў 2006 – Іваноў, У. Мясцовыя назвы Віцебскіх старавераў / У. Іваноў // Роднае слова. – 2006. – № 12 (228). – С. 31.

Іваноў 2008 – Іваноў, У. Пра беларускі ўплыў на віцебскіх старавераў / У. Іваноў // Палітычная сфера. – 2008. – № 10. – С. 102–107.

Іваноў 2010 – Іваноў, У. Эвалюцыя тоеснасці і культуры старавераў паўночнай Беларусі, канец XІX – пачатак XXІ стагоддзя / У. Іваноў // Палітычная сфера. Часоп. палiт. даслед. – 2010. – № 14. – С. 195–210.

Канфесіі 1998 – Канфесіі на Беларусі (к. XVIII – XX ст.) / В. В. Грыгор’ева [і інш.]. – Мінск : Экаперспектыва, 1998. – 340 с.

Киркор 1994 – Киркор, А. Народная жизнь / А. Киркор // Живописная Россия. Отечество наше в его зем., ист., плем., экон. и быт. значении: Литовское и Белорусское Полесье: Репринт. воспроизведение изд. 1882 г. – Минск : Беларус. энцыкл., 1994. – С. 277–288.

Лобач 2003 – Лобач, У. А. Вобраз «асташа» (старавера) у творах Яна Баршчэўскага / У. А. Лобач // Старообрядчество как историко-культурный феномен : материалы Междунар. науч.-практ. конф. – Гомель : ГГУ, 2003. – С. 161–166.

Лобач 2009 – Лобач, У. А. Латвiя i латышы ў традыцыйнай карцiне свету беларусау Падзвiння XIX – першай паловы XX стагоддзя / У. А. Лобач // Вестн. Полоц. гос. ун-та. Сер. A, Гуманитар. науки. – 2009. – № 7. – С. 51–60.

Максимов 1994 – Максимов, С. В. Белорусская Смоленщина с соседями / С. В. Максимов // Живописная Россия. Отечество наше в его зем., ист., плем., экон. и быт. значении: Литовское и Белорусское Полесье: Репринт. воспроизведение изд. 1882 г. – Минск : Беларус. энцыкл., 1994. – С. 429–472.

Минина 2001 – Минина, Н. Е. Говор и материальная культура старообрядцев Витебщены (ареальный аспект) / Н. Е. Минина // Белорусское Поозерье: язык и духовная культура. – Минск, 2001. – С. 135–151.

Никифоровский 1896 – Никифоровский, Н. Я. Питущие и пропойцы / Н. Я. Никифоровский // Этнографическое обозрение. – 1896. – № 4. – С. 65–88. Никифоровский 1893 – Никифоровский, Н. Я. Пособники жихара / Н. Я. Никифоровский // Этнографическое обозрение. – 1893. – № 2. – С. 92–154.

ОВГ 1885 – Обзор Витебской губернии за 1885 г. – Витебск : Губ. тип., 1885. – 40 с.

ОВГ 1891 – Обзор Витебской губернии за 1891 г. – Витебск : Губ. тип., 1892. – 141, 27 с.

ОВГ 1896 – Обзор Витебской губернии за 1896 г. – Витебск : Губ. тип.-лит., 1897. – 127, 106 с.

Овсейчик 2019 – Овсейчик, В. Е. Старообрядцы Белорусского Подвинья в ХІХ – начале ХХ в.: особенности расселения и этнической культуры / В. Е. Овсейчик // Старообрядчество: история, культура, современность : материалы XIII Междунар. науч. конф., Москва, 21–23 нояб. 2019 г. ; гл. ред. В. И. Осипов. – М., 2019. – С. 167–71.

Отчет 1889 – Отчет епархиального мессионера о его миссионерской деятельности в ноябре и декабре месяцах 1888 г. // Полоцкие епархиальные ведомости. – 1889. – № 5. – 1 марта. – С. 202–220.

Посох 1895 – Посох, Г. Видзы / Г. Посох. – Ковно : Тип. губ. правл., 1895. – 13 с. Романов 1912 – Романов, Е. Р. Белорусский сборник. Вып. 8–9: Быт белоруса. Словарь условных языков / Е. Р. Романов. – Вильна : Тип. А. Г. Сыркина, 1912. – 724 с.

Россия 1905 – Россия. Полное географическое описание нашего Отечества. – СПб.: Изд. А. Ф. Девриена, 1905. – Т. 9: Верхнее Поднепровье и Белоруссия / сост. В. П. Семенов [и др.]. – VIII, 620 с.

Русские 2005 – Русские / Отв. ред. В. А. Александров, И. В. Власова, Н. С. Полищук. – М. : Наука, 2005. – 828 с.

Сементовский 1872 – Сементовский, А. Этнографический обзор Витебской губернии / А. Сементовский. – СПб. : Тип. М. Хана, 1872. – 69 с.

Станкевич 1909 – Станкевич, А. Очерк возникновения русских поселений на Литве / А. Станкевич. – Вильна : Губ. тип., 1909. – 140 с.

ТМКБ 2004 – Традыцыйная мастацкая культура беларусаў: у 6 т. – Мінск : Беларус. навука, 2004. – Т. 2 : Віцебскае Падзвінне / Т. Б. Варфаламеева, А. М. Боганева, М. А. Козенка. – 910 с.

Філіпенка 2003 – Філіпенка, У. С. Вясельная абраднасць старавераў-беспапоўцаў Беларусі (па этнаграфічных матэрыялах апошняй чвэрці ХІХ стагоддзя) / У. С. Філіпенка // Старообрядчество как историко-культурный феномен : материалы Междунар. науч.-практ. конф. – Гомель : ГГУ, 2003. – С. 283–288.

Фрэйзэр 2003 – Фрэйзэр, А. Цыганы / А. Фрэйзэр. – Мінск : Тэхналогія, 2003. – 272 с.


References

AІMEF – Archiŭ Instytuta mastactvaznaŭstva, etnahrafii i faĺkloru NAN Bielarusi [Archive of the Institute of Art History, Ethnography and Folklore of the National Academy of Sciences of Belarus]. – F. 6. Vop. 3. Spr. 52. Etnahrafičnaja Hrodzienska-Polackaja ekspiedycyja AN BSSR 1954 h. Z

apisy M. Jа. Hrynblata [Ethnographic Grodno-Polotsk Expedition of the Academy of Sciences of the BSSR in 1954. Records of M. JA. Hrynblat]. [in Belarusian] Antropaŭ 2007 – Antropaŭ, M. Etnakanfiesijnyja stereatypy ŭ bielaruskaj vioscy (kaniec XX – pačatak XXI st.). [Ethno-confessional stereotypes in the Belarusian village (late XX – early XXI century)] / M. Antropaŭ, A. Bohanieva, T. Valodzina // Bielarus. hist. ahliad [Belarusian historical review]. – 2007. – Vol. 14. – P. 141–178. [in Belarusian]

Aŭsiejčyk 2008 – Aŭsiejčyk, U. JA. Vobraz staravieraŭ u narodnaj kuĺtury bielarusaŭ Padzvinnia ŭ XIX – pieršaj palovie XX st. [The image of the Old Believers in the folk culture of the Belarusians of Podvina in the XIX – first half of the XX century.] / U. Jа. Aŭsiejčyk // Pytanni mastactvaznaŭstva, etnalohii i faĺklarystyki [Issues of art history, ethnology and folklore]. – Mіnsk : Prava і ekanomіka, 2008. – Vyp. 5. – P. 316–322. [in Belarusian]

Aŭsiejčyk 2019 – Aŭsiejčyk, U. JA. Staraviery Bielaruskaha Padzvinnia ŭ kancy XIX – pačatku XX st.: asablivasci rassialiennia i ŭzajemadziejannia z miascovym nasieĺnictvam [Old Believers of the Belarusian Dvina in the late XIX – early XX centuries: features of settlement and interaction with the local population] / U. JA. Aŭsiejčyk // Religiia i obshchestvo – 13 : sb. nauch. st. [Religion and Society – 13] / еd. V. V. Starostenko, O. V. D’iachenko. – Mogilev : MGU im. A. A. Kuleshova, 2019. – P. 175–178. [in Belarusian]

Aŭsiejčyk 2018 – Aŭsiejčyk, U. Jа. Staraviery Šumilinščyny va ŭjaŭlienniach bielaruskaha nasieĺnictva (pa materyjalach sučasnych paliavych etnahrafičnych ekspiedycyj) [Old Believers of the Shumilin Region in the Representations of the Belarusian Population (Based on the Materials of Modern Field Ethnographic Expeditions)] / U. Jа. Aŭsiejčyk // Bielaruś praz pryzmu rehijanaĺnaj historyi: Šumilinski kraj : zb. navuk. art. / Nac. akad. navuk Bielarusi, In-t historyi ; ed.: V. V. Danilovič. – Mіnsk : Belarus. navyka, 2018. – P. 18–28. [in Belarusian]

Aŭsiejčyk 2007 – Aŭsiejčyk, U. Jа. Etnakanfiesijanaĺnyja stereatypy ŭ bielaruskim tradycyjnym hramadstvie XIX – pačatku XX st. [Ethno-confessional stereotypes in the Belarusian traditional society of the XIX – early XX centuries] / U. Jа. Aŭsiejčyk // Evropa: aktual’nye problemy etnokul’tury [Europe: current ethnocultural issues] / еd.: V. V. Tugai [i dr.]. – Minsk : BGPU, 2007. – P. 228–230. [in Belarusian]

Barščeŭski 1998 – Barščeŭski, JA. Vybranyja tvory [Selected works] / Jа. Barščeŭski. – Mіnsk : Bielarus. knihazbor, 1998. – 480 s. [in Belarusian]

Bez-Kornilovich 1855 – Bez-Kornilovich, M. O. Istoricheskie svedeniia o primechatel’neishikh mestakh v Belorussii s prisovokupleniem i drugikh svedenii k nei zhe otnosiashchikhsia [Historical information about the most remarkable places in Belorussia with the addition of other information related to it] / M. O. Bez-Kornilovich. – SPb. : Tip. ІІІ Otd. Sobst. E. I. V. Kantseliarii, 1855. – 355 p. [in Russian]

Borisenok, Lobach 2002 – Borisenok Yu. Vostochnyi sosed. Obraz russkogo v belorusskoi traditsionnoi kul’ture [Eastern neighbour. The image of the Russian in Belarusian traditional culture] / Yu. Borisenok, V. Lobach // Rodina [Homeland]. – 2002. – № 7. – P. 46–49. [in Russian]

Valodzіna 2004 – Valodzіna, T. Barada [Beard] / T. Valodzina, E. Zajkoŭski // Bielaruskaja mifalohija: encyklap. sloŭnik [Belarusian mythology: an encyclopedic dictionary]. – Mіnsk : Belarus’, 2004. – P. 42–43. [in Belarusian]

Vitebskaia guberniia 1890 – Vitebskaia guberniia: istoriko-geograficheskii i statisticheskii obzor. Vyp. 1. Istoriia. Priroda. Naselenie. Prosveshchenie [Vitebsk province: historical, geographical and statistical overview. Vol. 1. History. Nature. Population. Enlightenment] / sost. po programme i pod red. V. M. Dolgorukova. – Vitebsk : Gub. tip., 1890. – 387 p., [18 l.]. [in Russian] Vićbič 2007 – Vićbič, Ju. Antybaĺšavickija paŭstanni i partyzanskaja baraćba na Bielarusi / Ju. Vićbič. – [Anti-Bolshevik uprisings and guerrilla struggle in Belarus] / Ju. Vićbič. – Viĺnia : Gudas, 2007. – 308 p. [in Belarusian]

Harbacki 1999 – Harbacki, A. A. Staraabradnictva na Bielarusi ŭ kancy XVII – pačatku XX stst. [Old Believers in Belarus in the late XVII – early XX centuries] / A. A. Harbacki. – Brest : BrDU, 1999. – 202 p. [in Belarusian] Gorbachevskii 1895 – Gorbachevskii, I. D. Lepel’skii uezd Vitebskoi gubernii [Lepel county, Vitebsk province] / I. D. Gorbachevskii. – Vitebsk : Gub. tip., 1895. – 38 p. [in Russian]

Zacharkievič 2016 – Zacharkievič, S. A. Paŭsiadzionnaja kuĺtura “staravieraŭ” u bielaruskalatyšska-litoŭskim pamiežžy (na padstavie paliavych etnahrafičnych materyjalaŭ) [Everyday culture of «Old Believers» in the Belarusian-Latvian-Lithuanian border (based on field ethnographic materials)] / S. A. Zacharkievič, Ju. I. Vnukovič // Bielaruś praz pryzmu rehijanaĺnaj historyi: Braslaŭskija čytanni: (da 950-hoddzia horada Braslava): zb. navuk. art. [Belarus through the prism of regional history: Braslav readings (to the 950th anniversary of the city of Braslav)]: zb. navuk. art. – Mіnsk, 2016. – P. 157–167. [in Belarusian]

Ziemliarobčy kaliandar 2003 – Ziemliarobčy kaliandar: Abrady i zvyčai [Agricultural Calendar: Rites and Customs]. – 2-e vyd., vypr. – Mіnsk : Belarus. navuka, 2003. – 429 p. [in Belarusian] Ivanoŭ 2006 – Ivanoŭ, U. Miascovyja nazvy Viciebskich staravieraŭ [Local names of Vitebsk Old Believers] / U. Ivanoŭ // Rodnae slova [Native word]. – 2006. – № 12 (228). – P. 31. [in Belarusian]

Ivanoŭ 2008 – Ivanoŭ, U. Pra bielaruski ŭplyŭ na viciebskich staravieraŭ [About the Belarusian influence on Vitebsk Old Believers] / U. Ivanoŭ // Palityčnaja sfiera. [Political sphere]. – 2008. – № 10. – P. 102–107. [in Belarusian]

Ivanoŭ 2010 – Ivanoŭ, U. Evaliucyja tojesnasci i kuĺtury staravieraŭ paŭnočnaj Bielarusi, kaniec XIX – pačatak XXI stahoddzia [The evolution of the identity and culture of the Old Believers of northern Belarus, the end of the XIX – the beginning of the XXI century] / U. Ivanoŭ // Palityčnaja sfiera. [Political sphere]. – 2010. – № 14. – P. 195–210. [in Belarusian]

Kanfiesii 1998 – Kanfiesii na Bielarusi (k. XVIII – XX st.) [Denominations in Belarus (late XVIII – XX centuries)] / V. V. Hryhorjeva [i inš.]. – Minsk : Ekapierspiektyva, 1998. – 340 p. [in Belarusian]

Kirkor 1994 – Kirkor, A. Narodnaia zhizn’ [Folk life] / A. Kirkor // Zhivopisnaia Rossiia. Otechestvo nashe v ego zem., ist., plem., ekon. i byt. znachenii: Litovskoe i Belorusskoe Poles’e [Picturesque Russia. Our Homeland in its land, historical, tribal, economic and everyday meaning: Lithuanian and Belarusian Polesie]: Reprint. vosproizvedenie izd. 1882 g. – Minsk : Belarus. Еncikl., 1994. – P. 277–288. [in Russian]

Lobač 2003 – Lobač, U. A. Vobraz «astaša» (staraviera) u tvorach Jana Barščeŭskaha [The image of «astash» (Old Believer) in the works of Jan Barščeŭski] / U. A. Lobač // Staroobriadchestvo kak istorikokul’turnyi fenomen [Old Believers as a historical and cultural phenomenon]: materialy mezhdunar. nauch.-prakt. konf. – Gomel’ : GGU, 2003. – P. 161–166. [in Belarusian]

Lobač 2009 – Lobač, U. A. Latvija i latyšy u tradycyjnaj karcinie svietu bielarusau Padzvinnia XIX – pieršaj palovy XX stahoddzia [Latvia and Latvians in the traditional picture of the world of Belarusians in the Call of the XIX – first half of the XX century] / U. A. Lobač // Vestnik Polotskogo gosudarstvennogo universiteta. Seriia A, Gumanitarnye nauki [Bulletin of Polotsk State University]. – 2009. – № 7. – P. 51–60. [in Belarusian]

Maksimov 1994 – Maksimov, S. V. Belorusskaia Smolenshchina s sosediami [Belarusian Smolensk with neighbours] / S. V. Maksimov // Zhivopisnaia Rossiia. Otechestvo nashe v ego zem., ist., plem., ekon. i byt. znachenii: Litovskoe i Belorusskoe Poles’e [Picturesque Russia. Our Homeland in its land, historical, tribal, economic and everyday meaning: Lithuanian and Belarusian Polesie]: Reprint. vosproizvedenie izd. 1882 g. – Minsk : Belarus. Еncikl., 1994. – P. 429–472. [in Russian]

Minina 2001 – Minina, N. E. Govor i material’naia kul’tura staroobriadtsev Vitebshcheny (areal’nyi aspekt) [Speech and material culture of the Old Believers of Vitebsk (areal aspect)] / N. E. Minina // Belorusskoe Poozer’e: iazyk i duhovnaia kul’tura [Belarusian Poozerie: language and spiritual culture]. – Minsk, 2001. – P. 135–151. [in Russian]

Nikiforovskii 1896 – Nikiforovskii, N. Ya. Pitushchie i propoitsy [Drinkers and drunks] / N. Ya. Nikiforovskii // Etnograficheskoe obozrenie [Ethnographic review]. – 1896. – № 4. – P. 65–88. [in Russian]

Nikiforovskii 1893 – Nikiforovskii, N. Ya. Posobniki zhikhara [Gihar’s accomplices] / N. Ya. Nikiforovskii // Etnograficheskoe obozrenie [Ethnographic review]. – 1893. – № 2. – P. 92–154. [in Russian] OVG 1885 – Obzor Vitebskoi gubernii za 1885 g. [Review of the Vitebsk province in 1885.] – Vitebsk : Gub. tip., 1885. – 40 p. [in Russian]

OVG 1891 – Obzor Vitebskoi gubernii za 1891 g. [Review of the Vitebsk province in 1891.] – Vitebsk : Gub. tip., 1892. – 141, 27 p. [in Russian] OVG 1896 – Obzor Vitebskoi gubernii za 1896 g. [Review of the Vitebsk province in 1896.] – Vitebsk : Gub. tip.-lit., 1897. – 127, 106 p. [in Russian]

Ovseichik 2019 – Ovseichik, V. E. Staroobriadtsy Belorusskogo Podvin’ia v XІX – nachale XX v.: osobennosti rasseleniia i etnicheskoi kul’tury [Old Believers of the Belorussian Podvinje in the 19th – early 20th centuries: peculiarities of settlement and ethnic culture] / V. E. Ovseichik // Staroobriadchestvo: istoriia, kul’tura, sovremennost’ [Old Believers: History, Culture, Modernity]: materialy XIII Mezhdunar. nauch. konf., Moskva, 21–23 noiab. 2019 g. ; gl. red. V. I. Osipov. – M., 2019. – P. 167–171. [in Russian]

Otchet 1889 – Otchet eparkhial’nogo messionera o ego missionerskoi deiatel’nosti v noiabre i dekabre mesiatsakh 1888 g. [Report of the diocesan missionary on his missionary work during November and December 1888] // Polotskie eparkhial’nye vedomosti [Polotsk Eparchial Gazette]. – 1889. – № 5. – 1 marta. – P. 202–220. [in Russian]

Posokh 1895 – Posokh, G. Vidzy / G. Posokh. – Kovno : Tip. gub. pravl., 1895. – 13 p. [in Russian] Romanov 1912 – Romanov, E. R. Belorusskii sbornik. Vyp. 8–9: Byt belorusa. Slovar’ uslovnykh iazykov [Belarusian collection. Vol. 8–9: Gen. of the Belarusians. Dictionary of Conventional Languages] / E. R. Romanov. – Vil’na : Tip. A. G. Syrkina, 1912. – 724 p. [in Russian]

Rossiia 1905 – Rossiia. Polnoe geograficheskoe opisanie nashego Otechestva [Russia. A complete geographical description of our Fatherland]. – SPb. : іzd. A. F. Devriena, 1905. – T. 9 : Verkhnee Podneprov’e i Belorussiia [Upper Podneprovie and Belorussia] / sost. V. P. Semenov [i dr.]. – VIII, 620 p. [in Russian] Russkie 2005 – Russkie [Russians] / оtv. red. V. A. Aleksandrov, I. V. Vlasova, N. S. Polishchuk. – M. : Nauka, 2005. – 828 p. [in Russian

Sementovskii 1872 – Sementovskii, A. Etnograficheskii obzor Vitebskoi gubernii [Ethnographic overview of Vitebsk province] / A. Sementovskii. – SPb. : Tip. M. Hana, 1872. – 69 p. [in Russian]

Stankevich 1909 – Stankevich, A. Ocherk vozniknoveniia russkikh poselenii na Litve [Sketch of the emergence of Russian settlements in Lithuania] / A. Stankevich. – Vil’na : Gub. tip., 1909. – 140 p. [in Russian]

TMKB 2004 – Tradycyjnaja mastackaja kuĺtura bielarusaŭ: u 6 t. [Traditional artistic culture of Belarusians: in 6 volumes] – Mіnsk : Belarus. navuka, 2004. – T. 2 : Viciebskaje Padzvinnie / T. B. Varfalamiejeva, A. M. Bohanieva, M. A. Kozienka. – 910 p. [in Belarusian]

Filipienka 2003 – Filipienka, U. S. Viasieĺnaja abradnasć staravieraŭ-biespapoŭcaŭ Bielarusi (pa etnahrafičnych materyjalach apošniaj čverci XIX stahoddzia) [Wedding ceremony of the Old Believers of Belarus (based on ethnographic materials of the last quarter of the XIX century)] / U. S. Fіlіpienka // Staroobriadchestvo kak istoriko-kul’turnyi fenomen [Old Believers as a historical and cultural phenomenon]: materialy mezhdunar. nauch.-prakt. konf. – Gomel} : GGU, 2003. – P. 283–288. [in Belarusian]

Freizer 2003 – Freizer, A. Cyhany [Gypsies] / A. Freizer. – Mіnsk : Tekhnalogіia, 2003. – 272 p. [in Belarusian]

Маеце пытанне ці заўвагу? Напішыце ў каментары. Звяртаем увагу, што каментары са спасылкамі і ад неаўтарызаваных аўтараў прэмадэруюцца.

Відэакурсы па этнаграфіі

Самы час вучыцца анлайн! Нашы відэакурсы размешчаны на адукацыйнай платформе Stepik.org і акрамя відэа утрымліваюць праверачныя тэсты для самакантролю.

Запісацца

Выкладчык: Уладзімір Лобач

Аб’ём: 70 урокаў, 14 гадзін відэа, 127 тэставых пытанняў

Курс прапануе паглыбленае азнаямленне з этнічнай гісторыяй і этнакультурнай спецыфікай Беларусі. Прадстаўлены лекцыі па раздзелах і тэмах вучэбнай праграмы "Этнаграфія Беларусі", якая выкладаецца аўтарам у Полацкім дзяржаўным універсітэце.

Запісацца

Выкладчык: Зміцер Скварчэўскі

Аб’ём: 13 урокаў, 2 гадзіны відэа, 100 тэставых пытанняў

Сярод разнастайных аспектаў беларускай міфалогіі, прадметам курсу абраны персанажны код: боствы, духі, дэманічныя істоты, героі і т.п.