Поўная назва (для бібліяграфій)

Гулак, Н. Беларуская эпічная спадчына Другой сусветнай вайны: Платаўскі сюжэт / Н. Гулак // Беларускі фальклор: матэрыялы і даследаванні: зб. навук. пр. – Мінск : Беларус. навука, 2022. – Вып. 9. – С. 11–29.

Title (EN)

Hulak, Anastasiya. Bielarusian epic legacy of world war II: the plot of Matvey Platov, Bielaruski falklor: materyjaly i dasliedavanni, 2022, iss. 9, pp. 11–29.

Аўтар(ы)

Информация об авторе

Анастасия Анатольевна Гулак – кандидат филологических наук, доцент. Белорусский государственный университет культуры и искусств (ул. Рабкоровская, 17, 220007, г. Минск, Республика Беларусь). E-mail: hulaknasta@gmail.com

About the author

Anastasiya A. Hulak – PhD in Philology, Associate Professor. Belarusian State University of Culture and Arts (17 Rabkorovskaya Str., Minsk, 220007, Belarus). E-mail: hulaknasta@gmail.com

Ключавыя словы

фалькларыстыка, эпас, сюжэт, Сержпутоўскі, салдацкая песня, вайна 1812 года, Платаў, Заслонаў.

Ключевые слова

фольклористика, эпос, сюжет, Сержпутовский, солдатская песня, война 1812 года, Платов, Заслонов.

Keywords

folklore, epic, plot, Serzhputousky, soldier’s song, the war of 1912, Platov, Zaslonau

Гады публікацыі

Звязаныя лакацыі

Аннотация

Аннотация. В статье освещены отдельные вопросы истории разработки теории белорусского эпоса в советской науке 1940–1950-х годов. Затрагиваются проблемы переосмысления ряда принятых в белорусской фольклористике положений и упрощенных оценок, трактующих социальную природу и семантику поздних традиционных явлений народного творчества. В том числе процессы перекодировки и компрессии в белорусском фольклоре фактов исторического прошлого. Представлена гипотеза текстуализации в народном нарративе о войне эпического сюжета «Платов как неизвестный гость француза», относящегося к войне 1812 года. Во время Второй мировой войны он трансформировался в сюжет «Партизанский командир действует в немецком тылу», сделан вывод о генетической связи народных героико-авантюрных рассказов про Константина Заслонова с платовским сюжетом. Использованы материалы экспедиций белорусских ученых 1943, 1945–1946 гг. в Полесскую и Витебскую область БССР. Доказано, что рассказы о партизанских командирах Второй мировой войны – Константине Заслонове и Сидоре Ковпаке – содержат элементы героико-авантюрного и авантюрно-приключенческого характера и соответствуют ряду мотивов бытовой сказки и анекдота. Методология исследования основана на структуралистских подходах в эпосоведении. Ключевые слова: фольклористика, эпос, сюжет, Сержпутовский, солдатская песня, война 1812 года, Платов, Заслонов.





Summary

The article concerns issues related to the history of the development of the theory of the Belarusian epic in the Soviet science of the 1940–1950s and rethinking of some provisions and simplified assessments regarding the social nature and meaning of late traditional folk art that are common in Belarusian folklore studies. The processes of recoding and compression of the facts of the historical past in the Belarusian folklore are investigated. The work introduces the hypothesis of the epic plot of “Platov as an unknown guest of the Frenchman” being textualized in the folklore war narrative about the war of 1812. During World War II, he was transformed into the plot “The partisan commander acts in the German rear”. A conclusion is made that folk heroic-adventurous stories about Konstantin Zaslonau and the plot of Matvey Platov share the same genesis. The materials of the expeditions of 1943, 1945–1946, which were carried out by Belarusian scientists to the Polesie and Vitebsk regions of the BSSR, were used. It has been proven that the stories about the partisan commanders of the Second World War – Konstantin Zaslonov and Sidor Kaupak – contain elements of a heroic-adventurous and adventurous-adventure character and correspond to a number of motives of everyday fairy tales and anecdotes. The research methodology is based on structuralist approaches in epic studies


Памер праглядальніка дакумента можна мяняць, пацягнуўшы за правы ніжні яго кут
Калі праглядальнік пусты, паспрабуйце перазагрузіць старонку ці перайдзіце па спасылцы ў полі "Дзе пачытаць".

Спіс літаратуры

АІМЭФ 1959 – Архіў Інстытута мастацтвазнаўства этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі. Матэрыялы паўночна-беларускай экспедыцыі 1959 г. – Ф. 8. Воп. 1. Спр. 45. Сш. 1.
АІМЭФ 1949 – Архіў Інстытута мастацтвазнаўства этнаграфіі і фальклору НАН Беларусі. Матэрыялы Бабруйскай фальклорна-этнаграфічнай экспедыцыі 1949 г. – Ф. 8. Воп. 1. Спр. 26. Сш. 4.
Бараг І 1948 – Бараг, Л. Г. Белорусские народные предания и сказки-легенды о Заслонове и Ковпаке / Л. Г. Бараг // Сов.этнография. – 1948. – № 2. – С. 147–155.
Бараг ІІ 1948 – Бараг, Л. Беларускія народныя казкі-легенды аб Заслонаве і Каўпаку / Л. Бараг // Полымя. – 1948. – № 1. – С. 88–95.
БДАМЛМ 1946–1947 – Беларускі дзяржаўны архіў-музей літаратуры і мастацтва. – Ф. 79. Воп. 1. Спр. 19. Белорусские народные песни, сказки, рассказы о К. Заслонове и Ковпаке, записанные в 1946–1947 гг.
Борликов 2017 – Борликов, Г. М. Песенный фольклор и поэзия об Отечественной войне 1812 г. как факторы сохранения исторической памяти и культурного наследия народов России / Г. М. Борликов // Лингвокультурология и лингвопрагматика. – 2017. – № 4. – С. 122–128.

Виноградов 1958 – Виноградов, В. В. Героический эпос народа и его роль в истории культуры / В. В. Виноградов // Основные проблемы эпоса восточных славян. – М., 1958. – С. 5–12.
Грынблат 1970 – Грынблат, М. Я. Быліны / М. Я. Грынблат // Беларуская Савецкая Энцыклапедыя : у 12 т. / рэдкал.: П. У. Броўка (гал. рэд.) [і інш.]. – Мінск, 1969–1975. – Т. 2 : Афіны – Ведрыч. – 1970. – С. 494.
Грынблат 1959 – Грынблат, М. Я. Каментарыі / М. Я. Грынблат // Беларускі эпас / Акад. навук Беларускай ССР, ІМЭФ. – Мінск, 1959. – С. 287–317.
Гулак І 2021 – Гулак, Н. А. Незабытыя імёны беларускай фалькларыстыкі пасляваеннага часу / Н. А. Гулак // Полымя. – 2021. – № 10. – С. 133–143.
Гулак ІІ 2021– Гулак, Н. А. Фальклор савецкай эпохі: стратэгія кампрамісу ў афіцыйным дыскурсе / Н. А. Гулак // Традыцыі і сучасны стан культуры і мастацтваў : зб. навук. арт. / гал. рэд. А. І. Лакотка; Цэнтр даследаванняў беларус. культуры, мовы і літ. НАН Беларусі. – Мінск :
Права і эканоміка, 2021. – Вып. 2. – С. 454–458.
Емельянов 1971 – Емельянов, Л. И. Русские исторические песни ХVIII века / Л. И. Емельянов // Исторические песни ХVIII века / под ред. А. М. Астахова [и др.]. – Л., 1971. – С. 7–19.
Кабашников 1958 – Кабашников, К. П. Традиции героического эпоса в белорусском народном творчестве / К. П. Кабашников // Основные проблемы эпоса восточных славян. – М., 1958. – С. 314–325.
Карский 1916 – Карский, Е. Ф. Белорусы / Е. Ф. Карский. – Т. 3. – 1916. – 571 с.
Комовская 1966 – Комовская, Н. Д. Народный рассказ Великой Отечественной войны / Н. Д. Комовская // Современный русский фольклор. – М., 1966. – С. 153–168.
Лукашэвіч 1999 – Лукашэвіч, А. Платаў / А. Лукашэвіч // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі : у 6 т. / рэдкал. : Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) [i iнш.]. – Мінск, 1993–2003. – Т. 5 : М – Пуд. – 1999. – С. 510–511.
Мухаринская 1977 – Мухаринская, Л. С. Белорусская народная песня / Л. С. Мухаринская. – Мінск, 1977. – 214 с.
Плужникова 1965 – Плужникова, С. Былевое наследие белорусского сказочного эпоса / С. Плужникова // Известия АН СССР. Серия литературы и языка. – 1965. – Т. XXIV, вып. 6. – С. 493–502.
Пропп 1999 – Пропп, В. Я. Русский героический эпос. (Собрание трудов В. Я. Проппа) / В. Я. Пропп. – М., 1999. – 640 с.
Путилов 1988 – Путилов, Б. Н. Героический эпос и действительность / Б. Н. Путилов. – Л., 1988. – 223 с.
Сержпутоўскі 1926 – Сержпутоўскі, А. К. Казкі і апавяданні беларусаў з Слуцкага павета / А. К. Сержпутоўскі. – Л., 1926. – С. 166–167.
Смолицкий 2001 – Смолицкий, В. Г. Образ атамана Платова в народном творчестве / В. Г. Смолицкий // Атаман Платов в песнях и преданиях. – М., 2001. – С. 9–36.
Шейн 1887 – Шейн, П. В. Материалы для изучения быта и языка русского населения Северо-Западного края (1887–1902) / П. В. Шейн. – М., 1887. – Т. 1, ч. 1. Бытовая и семейная жизнь белоруса в обрядах и песнях. – XXVI, 585 с

References

AIMEF 1959 – Archiŭ Instytuta mastactvaznaŭstva etnahrafii i faĺkloru NAN Bielarusi. Materyjaly paŭnočna-bielaruskaj ekspiedycyi 1959 h. [Archive of the Institute of Art History, Ethnography and Folklore of the National Academy of Sciences of Belarus. Materials of the North-Belarusian expedition of 1959]. – Fund 8. In. 1. Case 45. N. 1. [in Belarusian].

AIMEF 1949 – Archiŭ Instytuta mastactvaznaŭstva etnahrafii i faĺkloru NAN Bielarusi. Materyjały Babrujskaj falkłorna-etnahrafičnaj ekspedycyi 1949 h. [Archive of the Institute of Art History, Ethnography and Folklore of the National Academy of Sciences of Belarus. Materials of the Bobruisk folklore and ethnographic expedition of 1949]. – Fund 8. In. 1. Case 26. N. 4. [in Belarusian].

Barag І 1948 – Barag, L. G. Belorusskie narodnye predaniya i skazki-legendy o Zaslonove i Kovpake [Belarusian folk legends and tales about Zaslonov and Kovpak] / L. G. Barag // Sovetskaya etnografiya [Soviet ethnography]. – 1948. – № 2. – P. 147–155. [in Russian]

Barah II 1948 – Barah, L. Bielaruskija narodnyja kazki-liehiendy ab Zaslonavie i Kaŭpaku [Belarusian folk tales-legends about Zaslonava and Kaupak] / L. Barah // Polymia [The flame]. – 1948. – № 1. – P. 88–95. [in Belarusian]

BDAMLM 1946–1947 – Bielaruski dziaržaŭny archiŭ-muziej litaratury i mastactva [Belarusian State Archive-Museum of Literature and Art]. – Fund 79. In. 1. Case 19. Belorusskie narodnye pesni, skazki, rasskazy o K. Zaslonove i Kovpake, zapisannye v 1946–1947 gg. [Belarusian folk songs, tales, stories about K. Zaslonov and Kovpak, recorded in 1946–1947]. [in Belarusian].

Borlikov 2017 – Borlikov, G. M. Pesennyi fol’klor i poeziya ob Otechestvennoi voine 1812 g. kak faktory sokhraneniya istoricheskoi pamyati i kul’turnogo naslediya narodov Rossii [Song folklore and poetry about the Patriotic War of 1812 as factors of preserving the historical memory and cultural heritage of the peoples of Russia] / G. M. Borlikov // Lingvokul’turologiya i lingvopragmatika [Cultural linguistics and linguopragmatics]. – 2017. – № 4. – P. 122–128. [in Russian]

Vinogradov 1958 – Vinogradov, V. V. Geroicheskii epos naroda i ego rol’ v istorii kul’tury [The heroic epic of the people and its role in the history of culture] / V. V. Vinogradov // Osnovnye problemy eposa vostochnykh slavyan [The main problems of the epic of the Eastern Slavs]. – M., 1958. – P. 5–12. [in Russian]

Hrynblat 1970 – Hrynblat, M. Ja. Byliny [Epics] / M. Ja. Hrynblat // Bielaruskaja Savieckaja Encyklapiedyja : in 12 t. [Belarusian Soviet Encyclopedia] / Ed. P. U. Broŭka. – Minsk, 1969–1975. – T. 2 : Afiny – Viedryč. – 1970. – P. 494. [in Belarusian]

Hrynblat 1959 – Hrynblat, M. Ja. Kamientaryi [Comments] / M. Ja. Hrynblat // Bielaruski epas [Belarusian epic] / Akademija navuk Bielaruskaj SSR, IMEF. – Minsk, 1959. – P. 287–317. [in Belarusian]

Hulak I 2021 – Hulak, N. A. Niezabytyja imiony bielaruskaj faĺklarystyki pasliavajennaha času [Unforgotten names of Belarusian folkloristic studies of the post-war period] / N. A. Hulak // Polymia [The Flame]. – 2021. – № 10. – P. 133–143. [in Belarusian]

Hulak II 2021 – Hulak, N. A. Faĺklor savieckaj epochi: stratehija kampramisu ŭ aficyjnym dyskursie [Soviet-era folklore: a strategy of compromise in official discourse] / N. A. Hulak // Tradycyi i sučasny stan kuĺtury i mastactvaŭ [Traditions and modern state of culture and arts] / ed. A. I. Lakotka. – Minsk, 2021. – P. 454–458. [in Belarusian]

Emel’yanov 1971 – Emel’yanov, L. I. Russkie istoricheskie pesni ХVIII veka [Russian historical songs of the 18th century] / L. I. Emel’yanov // Istoricheskie pesni ХVIII veka [Historical songs of the 18th century century] / еd. A. M. Astakhova. – L., 1971. – P. 7–19. [in Russian]

Kabashnikov 1958 – Kabashnikov, K. P. Traditsii geroicheskogo eposa v belorusskom narodnom tvorchestve [Traditions of the heroic epic in Belarusian folklore] / K. P. Kabashnikov // Osnovnye problemy eposa vostochnykh slavyan [The main problems of the epic of the Eastern Slavs]. – M., 1958. – P. 314–325. [in Russian]

Karskii 1916 – Karskii, E. F. Belorusy [Belarusians] / E. F. Karskii. – T. 3. – 1916. – 571 p. [in Russian] Komovskaya 1966 – Komovskaya, N. D. Narodnyi rasskaz Velikoi Otechestvennoi voiny [Folk story of the Great Patriotic War] / N. D. Komovskaya // Sovremennyi russkii fol’klor [Contemporary Russian folklore]. – M., 1966. – P. 153–168. [in Russian]

Lukaševič 1999 – Lukaševič, A. Plataŭ [Platau] / A. Lukaševič // Encyklapiedyja historyi Bielarusi: u 6 t. [Encyclopedia of Belarusian History] / ed. H. P. Paškoŭ. – Minsk, 1993–2003. – T. 5. – 1999. – P. 510–511. [in Belarusian]

Mukharinskaya 1977 – Mukharinskaya, L. S. Belorusskaya narodnaya pesnya [Belarusian folk song] / L. S. Mukharinskaya. – Minsk, 1977. – 214 p. [in Russian] Pluzhnikova 1965 – Pluzhnikova, S. Bylevoe nasledie belorusskogo skazochnogo eposa [Epics in the Belarusian fairy epic] / S. Pluzhnikova / Izvestiya AN SSSR. Seriya literatury i yazyka. – 1965. – T. XXIV, vyp. 6. – P. 493–502. [in Russian]

Propp 1999 – Propp, V. Ya. Russkii geroicheskii epos [Russian heroic epic] / V.  Ya. Propp. – M., 1999. – 640 p. [in Russian]

Putilov 1988 – Putilov, B. N. Geroicheskii epos i deistvitel’nost’ [Heroic epic and reality] / B. N. Putilov / AN SSSR, In-t etnografii im. N. N. Miklukho-Maklaya. – L., 1988. – 223 p. [in Russian]

Sieržputoŭski 1926 – Sieržputoŭski, A. K. Kazki i apaviadanni bielarusaŭ z Sluckaha pavieta [Tales and stories of Belarusians from Slutsk district] / A. K. Sieržputoŭski. – L., 1926. – P. 166–167. [in Belarusian]

Smolitskii 2001 – Smolitskii, V. G. Obraz atamana Platova v narodnom tvorchestve [The image of Ataman Platov in folklore] / V. G. Smolitskii // Ataman Platov v pesnyakh i predaniyakh [Ataman Platov in songs and legends]. – M., 2001. – P. 9–36. [in Russian]

Shein 1887 – Shein, P. V. Materialy dlya izucheniya byta i yazyka russkogo naseleniya Severo-Zapadnogo kraya (1887–1902) [Materials for studying the way of life and language of the Russian population of the Northwest Territory] / P. V. Shein. – M., 1887. – T. 1, ch. 1. Bytovaya i semeinaya zhizn’ belorusa v obryadakh i pesnyakh [Household and family life of Belarusians in rituals and songs]. – XXVI, 585 p. [in Russian]

Гэта кэшаваныя старонка. Апошняя сінхранізацыя з базай - 18.09.2024 09:56:49

Маеце пытанне ці заўвагу? Напішыце ў каментары. Звяртаем увагу, што каментары са спасылкамі і ад неаўтарызаваных аўтараў прэмадэруюцца.

Відэакурсы па этнаграфіі

Самы час вучыцца анлайн! Нашы відэакурсы размешчаны на адукацыйнай платформе Stepik.org і акрамя відэа утрымліваюць праверачныя тэсты для самакантролю.

Запісацца

Выкладчык: Уладзімір Лобач

Аб’ём: 70 урокаў, 14 гадзін відэа, 127 тэставых пытанняў

Курс прапануе паглыбленае азнаямленне з этнічнай гісторыяй і этнакультурнай спецыфікай Беларусі. Прадстаўлены лекцыі па раздзелах і тэмах вучэбнай праграмы "Этнаграфія Беларусі", якая выкладаецца аўтарам у Полацкім дзяржаўным універсітэце.

Запісацца

Выкладчык: Зміцер Скварчэўскі

Аб’ём: 13 урокаў, 2 гадзіны відэа, 100 тэставых пытанняў

Сярод разнастайных аспектаў беларускай міфалогіі, прадметам курсу абраны персанажны код: боствы, духі, дэманічныя істоты, героі і т.п.