Поўная назва (для бібліяграфій)

Лобач У. Курганы, гарадзішчы, скарбы: «вясковая археалогія» на тэрыторыі Віцебшчыны ў ХІХ–ХХ стст. // Беларускі фальклор: Матэрыялы і даследаванні : зб. навук. прац. – Вып. 4. – Мінск: Бел. навука, 2017. – С. 10-39.

Title (EN)

MOUNDS, SETTLEMENTS, TREASURES: «RURAL ARCHEOLOGY» IN VICIEBSK REGION IN XIX–XX CENTURIES

Гады публікацыі

Аннотация

Исследуется феномен кладоискательства в народной культуре белорусов Витебщины. На основе анализа исторических, фольклорных и этнографических источников показывается, что в рамках традиционного сообщества кладоискательство, как особый вид промысла, было органически вписано в мифопоэтическую картину мира, где существенно важным становилось взаимодействие человека с иномирием в различных его измерениях и проекциях.

Показывается, что золото (деньги) как квинтэссенция богатства и универсальное воплощение любого клада понималось как материальная реализация счастливой доли, дающаяся потусторонним миром человеку при исполнении последним целого ряда символических предписаний и магических действий. Хронотоп клада имел подчеркнуто пограничный статус как в пространственной (курганы, городища как реплики «чужого» в «своем» мире), так и временной (ночь, Купалье) плоскости, что в метафорическом смысле позволяет сравнивать поиски кладоискателя с опасным путешествием сказочного героя. В обоих случаях испытание становится «мужским делом», но, в отличие от сюжета волшебной сказки, приключение кладоискателя никогда не имеет счастливого финала – неудача предшественников оставляет шанс последователям.

Выявляется, как в ХХ в. «сельская археология» существенно изменяется, что было обусловлено радикальной трансформацией общества в целом. Идеология и культурная политика советской власти способствовали расширению «предметного поля» кладоискателей. Объектами промысла становятся бывшие поместья и усадьбы помещиков, корчмы и даже храмы. Поиск кладов на археологических памятниках постепенно становится делом детей и подростков, т. е. переходит на уровень своеобразной игры или забавы.

Ключевые слова: мифология пространства, фольклор, сокровище, традиционная культура, Белорусское Подвинье, культурный ландшафт.

Summary

The article is devoted to the phenomenon of treasure hunting in the folk culture of Vicebsk Belarusians. Analysis of historical, folklore and ethnographic sources shows that within the traditional community treasure hunting, as a special kind of trade, organically inscribed in mythоpoetical worldview, where it became an essential human interaction with the underworld in its various dimensions and projections.

Gold (money) as the quintessence of wealth and universal embodiment of any material treasure was understood as the realization of a happy fate, giving a person the underworld in the performance of the last of a number of symbolic orders and magical acts. Chronotope of treasure was highlighted border status as spatial (mounds, settlements as a replica of the «alien» in «our» world) and time (night, Midsummer) plane, in a metaphorical sense, you can compare the search for a treasure hunt with a dangerous journey of fairytale hero. In both cases, the test becomes a «man’s job», but, unlike the plot of a fairy tale, a treasure hunt adventure never has a happy ending – the failure of predecessors left followers a chance.

In the twentieth century «rural archeology considerably changed, that was caused by the radical transformation of society as a whole. Ideology and cultural policy of the Soviet power contributed to the expansion of «subject field» hunters. Trade objects are former estates and manor landlords, pub and even churches. Search for treasures at becomes a «man’s job», but, unlike the plot of a fairy tale, a treasure hunt adventure never has a happy ending – the failure of predecessors left followers a chance.

In the twentieth century «rural archeology considerably changed, that was caused by the radical transformation of society as a whole. Ideology and cultural policy of the Soviet power contributed to the expansion of «subject field» hunters. Trade objects are former estates and manor landlords, pub and even churches. Search for treasures at archaeological sites is becoming a matter of children and adolescents, i. e., goes to the level of a kind of a game or fun.

Keywords: мythology space, folklore, treasure, traditional culture, Belarusian Dvina region, cultural landscape.

Памер праглядальніка дакумента можна мяняць, пацягнуўшы за правы ніжні яго кут
Калі праглядальнік пусты, паспрабуйце перазагрузіць старонку ці перайдзіце па спасылцы ў полі "Дзе пачытаць".
Гэта кэшаваныя старонка. Апошняя сінхранізацыя з базай - 21.09.2024 10:35:37

Маеце пытанне ці заўвагу? Напішыце ў каментары. Звяртаем увагу, што каментары са спасылкамі і ад неаўтарызаваных аўтараў прэмадэруюцца.

Відэакурсы па этнаграфіі

Самы час вучыцца анлайн! Нашы відэакурсы размешчаны на адукацыйнай платформе Stepik.org і акрамя відэа утрымліваюць праверачныя тэсты для самакантролю.

Запісацца

Выкладчык: Уладзімір Лобач

Аб’ём: 70 урокаў, 14 гадзін відэа, 127 тэставых пытанняў

Курс прапануе паглыбленае азнаямленне з этнічнай гісторыяй і этнакультурнай спецыфікай Беларусі. Прадстаўлены лекцыі па раздзелах і тэмах вучэбнай праграмы "Этнаграфія Беларусі", якая выкладаецца аўтарам у Полацкім дзяржаўным універсітэце.

Запісацца

Выкладчык: Зміцер Скварчэўскі

Аб’ём: 13 урокаў, 2 гадзіны відэа, 100 тэставых пытанняў

Сярод разнастайных аспектаў беларускай міфалогіі, прадметам курсу абраны персанажны код: боствы, духі, дэманічныя істоты, героі і т.п.